Oorspronkelijk gepubliceerd in september 2024
Elia zorgt voor uw centen
"Reclame moet de verkoop van een product aanwakkeren." Het klinkt logisch maar voor Elia, onze nationale stroomnetbeheerder, geldt het niet. Je kan niet kiezen voor of tegen Elia want er is geen alternatief, ze komen sowieso bij je binnen. Reclame verandert daar niets aan.
Toch lanceerde deze rasechte monopolist jaren geleden een grootscheepse reclamecampagne op de radio. Het spotje over zichzelf deed ons destijds de wenkbrauwen fronsen en we waren niet de enigen die er bedenkingen bij hadden. Benedict De Meulemeester verwoordde het (in 2011) als volgt: Eandis die reclame maakt zodat ik voortaan zou weten welk bedrijf als enige het recht heeft stroom tot in mijn huis te brengen. En ik die de rekening van het spotje moet betalen.
Het is alsof koning Filip himself een radiocampagne lanceert waardoor u zes keer per dag de volgende boodschap over u heen krijgt: "hallo iedereen, ik ben koning Filip, u hebt mij misschien al gezien op televisie. Wat er ook van zij, blij u te hebben ontmoet. Samen gaan we ervoor!". En dat u vervolgens dat spotje moet betalen.
Als Filip I dat niet doet, waarom doet Elia het dan wel? Ik kan maar een enkele reden bedenken: omdat ze geen blijf weten met hun geld. En dat komt omdat alle tekorten op hun rekeningen achteraf automatisch worden aangezuiverd via tariefverhogingen voor de distributie van elektriciteit. Ze kunnen in principe uitgeven wat ze willen: u en ik hoesten het nadien op via onze elektriciteitsfactuur.
Vandaag, meer dan 10 jaar na die reclamespotjes, lees ik in "De Tijd" een nog veel straffer staaltje van die mentaliteit: Energiewaakhond bestraft Elia omdat het een half miljard zonder rente liet staan.
Het gaat om de opbrengst van een obligatie-uitgifte van 550 miljoen euro, die Elia in 2023 drie maanden lang doodleuk op een renteloze rekening liet verkommeren. Hadden ze dat geld even belegd, dan had het 2.6 miljoen euro aan intresten opgebracht. Elia verweert zich door te zeggen dat het toen net bezig was met "een nieuw thesauriebeleggingsbeleid". Ja, hadden we dat geweten. Ook hier kunnen we maar een enkele reden bedenken voor die laksheid: zij ondervinden er geen hinder van. De factuur wordt doorgeschoven naar de consument. Hen doet het niets.
Gelukkig bestaat er een orgaan dat toezicht houdt op deze excessen: de CREG, oftewel de "energiewaakhond". God zij dank! In dit geval moet Elia -dankzij de CREG- die 2.6 miljoen misgelopen rente elders afhouden, niet van ons. Voor een keer zullen de aandeelhouders ("waaronder de gemeentelijke controleholding Publi-T", aldus "De Tijd") het met iets minder moeten doen.
Kostprijs per kilometer
Over de scherpe tarieven van Elia schrijft Ignace Vandewalle in "Doorbraak" (2023):
Elia besteedt vijf miljard euro om op vier jaar tijd een 500 kilometer kabel ondergronds te leggen in Duitsland, en 500 miljoen euro en twee jaar om een 90 kilometer ondergrondse kabel tussen Duitsland en België te leggen. Voor de SuedOstLink is dat 5 miljoen euro per GW/km. Voor ALEGrO is dat 5,55 miljoen euro per GW/km. Ongeveer dezelfde prijsklasse.
Dat staat in schril contrast tegenover wat Elia beweert dat Ventilus zal kosten en hoelang het zal duren. Daar spreekt Elia over een duur van acht jaar en een kostprijs van 6,4 miljard euro om 6GW capaciteit aan gelijkstroomkabels over 83 kilometer ondergronds te leggen. Dat is omgerekend 12 miljoen euro per GW/km of meer dan het dubbele van ALEGrO en SuedOstLink.
Dit is niet het enige dossier waarin de CREG tussen kwam. Er is bijvoorbeeld de ontslagvergoeding van de vroegere CEO van Elia, Chris Peeters. Die stapte in 2023 op eigen initiatief over van Elia naar BPost. Elia betaalde hem daarvoor een ontslagvergoeding van 270 000 EUR. Dat had te maken met een concurrentiebeding (als Peeters ooit naar een concurrent wou overstappen, moest hij een wachtperiode inlassen -en in dat geval leed hij loonverlies). Elia wou de helft van deze ontslagvergoeding, zijnde 135 000 EUR, laten betalen via, hoe raadt u het, een verhoging van de distributiekosten van de elektriciteit in België. De CREG merkt echter op dat de heer Peeters zelf is opgestapt en niet naar een concurrent -die is er trouwens niet- maar naar postzegelland. Het geld mag daarom niet op de Belgische consument worden verhaald.
En er is nog. Zo liet Elia een dure studie uitvoeren, met o.a. 3 externe consultants, waarvan de resultaten mede ten goede kwamen aan hun filialen in Duitsland. Toch werden deze kosten volledig verhaald op de Belgische consument. Verder is er sprake van een televisiestudio in de Brusselse hoofdzetel (wederom ten bate van de hele Elia-groep), die werd gefactureerd aan, u raadt het al ... Hetzelfde voor de 13 000 EUR voor een zgn. "Eurotop aan de Noordzee". De rekening voor de kreeft is doorgestuurd naar u en naar mij.
Dit was 2023 maar in de komende jaren kan het er alleen op verbeteren, denkt u? Weet dan dat Elia voor de periode 2024-2027 zowat 6.4 miljard euro zegt nodig te hebben voor investeringen in het net. Het zal wel scherp berekend zijn maar zelfs dan beste lezer, moet dat geld komen van ergens. En net vandaag lezen we dat Elia de bijkomende investeringen die ze nodig acht voor de periode even daarna, zijnde 2030-2050, schat op 410 miljard euro. Het alternatief, niets doen, kost 440 miljard. Hier valt dus 30 miljard te besparen. Door ons.
