Oorspronkelijk gepubliceerd in 2008

Homeopathie: de oude kleren van de keizer

Een goede vriend

U hebt misschien een kennis (een broer, zus, vriend, vriendin) die zweert geholpen te zijn door homeopathie. Ja, hij/zij weet ook niet hoe of wat, maar het is een feit: homeopathie heeft bij hem/haar beterschap gebracht en dat u zegt dat dat niet kan, interesseert hem/haar niet, de feiten zijn er.

Ga naar die mens toe. Ga naar het kastje waar hij/zij het homeopathisch product heeft gestald. Giet het uit in de pompbak. Laat vervolgens uw bad vollopen, spoel er het flesje in uit en vul het opnieuw met dat badwater.

Als hij (we houden het even bij "hem") hierom boos is, dan gelooft hij niet echt in homeopathie want volgens de homeopathische principes heeft u het product gewoon verdund en is de werkzaamheid ervan verhoogd. Wellicht gelooft hij in kruidenaftreksels.

Als uw exploot hem onverschillig laat, doe het dan nog een een tweede keer: giet het flesje uit in de pompbak, spoel het uit in bad en vul het met badwater. Herhaal dit totdat het hem irriteert en hij bereid is tot een gesprek.

Homeopathie en de 'bah-factor'

In het Amerikaanse Portland werd via bewakingscamera's een jongeman betrapt die urineerde in een drinkwaterreservoir. De stad besliste daarop om ruim dertig miljoen liter gezuiverd water te laten wegspoelen.

De autoriteiten van Portland in de staat Oregon verweerden zich maandag tegen critici die de maatregel overdreven noemen. 'We willen de burgers nu eenmaal geen urine voorschotelen', klinkt het. Ambtenaren van volksgezondheid wijzen er intussen echter op dat urine van gezonde mensen geen ziekteverwekkers bevat, en dat het gewraakte plasje inmiddels oneindig is verdund.

Ook de inwoners van Portland noemen de maatregel, die de stad ten minste 28.000 dollar (bijna twintigduizend euro) kost, buitensporig. In de vijf openluchtreservoirs in de parken van de stad zouden talloze dieren dagelijks onbekommerd hun behoefte doen. Bij de jaarlijkse schoonmaak van de drinkwatervijvers worden om de haverklap dierlijke kadavers en zelfs chemisch afval gevonden.

De watermaatschappij zegt dat het besloot de vijvers schoon te spoelen vanwege de 'bah-factor'. De maatschappij vreesde ook de reacties van boze burgers die de gedachte aan urine in hun drinkwater, hoe ongevaarlijk ook, niet zouden kunnen verdragen.

(uit: Het Nieuwsblad, 21 juni 2011)

Voelt u zich verontwaardigd door deze verspilling? In de homeopathische praktijk zou zelfs 1 druppel urine van deze jongeman (een druppel dus, niet het ganse plasje!) geplast in een reservoir een miljard maal zo groot als dit reservoir gesleten worden als werkzaam homeopathisch middel -zelfs als het reservoir vervolgens nog een miljard keer op 1 druppel na wordt leeggemaakt en vervolgens opnieuw wordt gevuld met 30 miljoen miljard liter zuiver drinkwater. En zelfs dan is het resultaat nog miljarden keren minder verdund dan het homeopathisch middel van de apotheek. (Alles natuurlijk in de veronderstelling dat de laatste druppel telkens goed vermengd wordt met het water uit het reservoir -ah ja, anders werkt het niet!)

Update april 2014: 't is blijkbaar opnieuw gebeurd! Wij citeren uit de krant: "Bewakers van de reservoirs in het Mount Tabor Park zien op camerabeelden drie jongens bij de hekken rond het drinkwatermeer hangen. Op de beelden is te zien hoe een van de jongens door het hek het water in pist. De twee andere proberen even later over het hek te klimmen, maar kunnen worden gepakt. (...) David Shaff van de drinkwatervoorziening laat weten dat 138 miljoen liter schoon drinkwater afgevoerd gaat worden naar de Columbia River. (...) Het is niet de eerste keer dat de drinkwatervoorziening Portland een reservoir leeg moet laten lopen. In 2011 bevuilde de urine van een man ruim 28 miljoen liter water. (...) De dader uit 2011 bekende zijn daad en kreeg uiteindelijk een taakstraf."

De Turing test

Dit is de inleiding op de Turing-test voor homeopathie. Maar eerst een korte en uiterst simpele mop:

Nu opnieuw de Turing-test voor homeopathie. De patiënt krijgt twee flesjes. Eén is een homeopathisch mengsel, de laatste druppel uit de fles opgelost in bad (zie hoger). Het andere is eveneens badwater. De patiënt mag met deze flesjes doen wat hij wil; hij kan ze aanwenden ter genezing van zijn kwalen of hij kan ze uitgieten in een toilet naar keuze. De bedoeling is dat hij achterhaalt welk van de flesjes de homeopathische verdunning bevat. Hij mag dit op alle mogelijke manieren onderzoeken: hij mag er in geval van twijfel aan ruiken of gelijk wat.

Indien hij daarin slaagt, dan moet men concluderen dat homeopathie wel degelijk werkt. Het heeft statistisch natuurlijk niks te betekenen of uw vriend goed raadt of mis. Maar vraag hem hoe zeker hij is van zijn oordeel, dat zegt meestal al genoeg.

Ontstaan

Homeopathie is het geestesproduct van Samuel Hahnemann, een Duitse arts en scheikundige (geboren in 1755). Hahnemann was een ontwikkeld iemand die ook vele talen sprak en dus toegang had tot vele bronnen. De geneeskunde zoals die in die tijd werd beoefend, stak hem tegen; artsen deden meer kwaad dan goed. Wij kunnen het niet beter zeggen dan Tolstoj ("Oorlog en Vrede", deel IV, hoofdstuk 13): Hij {Pierre} had wat de dokters galkoorts noemden. Maar in weerwil van het feit, dat doktoren hem bijstonden, aderlieten en medicijnen lieten slikken, herstelde hij. Ook bijvoorbeeld de Florentijnse arts Durazzi had in 1722 al vastgesteld dat de koorts die toen in zijn stad de ronde deed veel meer slachtoffers maakte bij hen die hun toevlucht zochten tot dokters dan bij hen die daar het geld niet voor hadden. En dat gold 100 jaar later nog steeds.

Uit onvrede met de artsenij begon Hahnemann zelf te experimenteren met stoffen. Zo diende hij zichzelf bij wijze van proef Cinchona toe, een stof die werd gebruikt voor de behandeling van malaria. Tot zijn verbazing stelde hij vervolgens vast dat hij last kreeg van rillingen, zweten en koorts -de symptomen die ook werden vastgesteld bij malaria-patiënten. De stof die werd gebruikt om symptomen te behandelen, veroorzaakte de symptomen zelf. Hahnemann keerde de redenering om: de stof die het symptoom veroorzaakt, kan worden gebruikt om het symptoom te behandelen. Natuurlijk kan je een patiënt die vergiftigd is door cyaankali niet zomaar nog meer cyaankali toedienen en hopen dat ie daar beter van wordt. Een sterke verdunning is in dit geval de uitweg, gesteld dat de verdunning de stof ontdoet van zijn mogelijk giftige werking maar de andere eigenschappen ervan bewaart. Hahnemann geloofde zelfs dat de stof des te werkzamer werd naarmate ze meer en meer werd verdund. En daarnaast meende hij dat het schudden van het product de werkzaamheid nog verder verhoogde.

Hahnemann was niet vies van experimenteren en in de jaren nadien vroeg hij aan een reeks gezonde mensen om allerlei stoffen in te nemen en dan in een dagboek nauwkeurig bij te houden welke symptomen die bij hen veroorzaakten. Hahnemann compileerde deze getuigenissen en kwam zo (door, zoals gezegd, de redenering om te keren) tot een lijst van symptomen die konden worden genezen door inname van deze stoffen.

Terminologie

Wanneer je 1 druppel werkzame oerstof neemt (bv. slangenvergif), en je lengt dit aan met 9 druppels water, dan noemt men dit een 1X-verdunning (X = het Romeinse cijfer 10). Het resultaat bevat 10% slangenvergif (en 90% water). Neem je van deze verdunning opnieuw één druppel, en je lengt die aan met 9 druppels water, dan heb je een 2X-verdunning, op de verpakking zou kunnen staan "bevat 1% slangenvergif". Soms noemt men dit een 1C-verdunning (C = het Romeinse cijfer 100).

Homeopathische 30C-verdunningen zijn heel gewoon (Simon Singh, 2008). "30C" betekent dat je je oorspronkelijke stof "1 met 60 nullen" keer verdunt.

Kruidendrank

Sommige mensen verwarren homeopathie met kruidenmiddeltjes maar dat is niet terecht. In de homeopathie worden ook niet-plantaardige stoffen gebruikt, maar het grootste verschil is natuurlijk de verdunning: terwijl kruidenmengers menen dat de werkzaamheid van hun product verhoogt met de concentratie van de werkzame stof (hoe meer hoe beter), is het in de homeopathie omgekeerd: hoe minder, hoe beter. Die verdunningen gaan heel, heel ver. Zo is het in de homeopathie niet ongebruikelijk om een product

1 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000

te verdunnen (een 1 gevolgd door 60 nullen) vooraleer het toe te dienen. Je kan dat zelf ook proberen. Je neemt een druppel slangenvergif en je lost het op in 100 druppels water: daarmee heb je het 100x verdund (=1C). Neem een druppeltje van deze verdunning en los het opnieuw op in 100 druppels water. Daarmee is het slangenvergif 100*100=10 000 maal verdund (=2C). Als je dit 30x na elkaar doet, dan is het slangenvergif

1 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 verdund.

Het probleem daarbij is dat er al snel geen originele stof meer in het water zit.

Stel immers dat er 1 000 000 000 000 000 000 000 000 moleculen zitten in een "eenheid" slangenvergif (een 1 gevolgd door 24 nullen, zie ook het getal van Avogadro). (We maken enkele vereenvoudigingen in dit voorbeeld, die niets aan de conclusie veranderen.) Als we deze eenheid slangenvergif 12 maal verdunnen op de net geschetste wijze (1:100), houden we (gemiddeld) 1 molecule slangenvergif over (naast 1 000 000 000 000 000 000 000 000 moleculen water). En dan gaan we nog een blijkomende 18 keer verdunnen op schaal 1:100, d.w.z.: we gaan nog een bijkomende 18 keer een honderdste van dit mengsel toevoegen aan honderd keer zoveel water. De kans dat die ene molecule meegenomen wordt in de eerstvolgende verdunning is 1/100ste. De kans dat ze ook meegenomen wordt in de volgende verdunning is 1/10000ste. De kans dat ze nog 4 keer wordt meegenomen in de verdunning, is 20x kleiner dan de kans dat u morgen de Lotto wint. De kans dat het 18x wordt meegenomen in de verdunning is onbestaande -een woord dat wij niet licht gebruiken.

Daarom moeten homeopathen wel zeggen dat water een geheugen heeft. Ja, er zit dan wel geen molecule van de oorspronkelijke stof meer in uw flesje (of uw pil), maar het water in dat flesje herinnert zich dat het tijdens het schudden in aanraking is gekomen met de oorspronkelijke stof en het geeft die herinnering generatie na generatie door. Water heeft een onfeilbaar en oneindig geheugen.

Of water zich dan ook herinnert hoe het ooit dwars door de atmosfeer op aarde of in onze vervuilde oceanen is terechtgekomen, hoe het meedogenloos door riolen werd gespoeld, dat het in aanraking is gekomen met water dat zich herinnert dat het ooit vuile handen heeft gewassen, dat lezen wij nergens. Water herinnert zich de component die op het etiket van het homeopathisch flesje staat gedrukt.

Hahnemann's homeopathie kreeg nog tijdens zijn leven een schare volgelingen. Mede door zijn huwelijk met een Parisienne in society-modus (hij was 80, zij vooraan in de 30) kwam homeopathie in Parijs in de mode. Het was natuurlijk niet alleen dat huwelijk; de relatieve populariteit van de homeopathie had ook te maken met de abominabele praktijken van de "reguliere" geneeskunde, zoals hierboven gezegd.

Die populariteit bleef niet duren. In de 20ste eeuw, toen de "reguliere" geneeskunde spectaculaire successen begon te boeken, raakte de homeopathische leer zowat uitgestorven, tot het in 1925 een revival kende in het land van oorsprong, Duitsland. Daarop werd het opgepikt door de nazi's die een Duitse volksgeneeskunde propageerden. Rudolf Hess, de meest dwaze onder de Nazi-kopstukken, zag in de volksgeneeskunde een vooraanstaande plaats voor de homeopathie. Na het homeopathisch wereldcongres in 1937 te Berlijn gingen de nazi's over tot een groots opgezet onderzoeksprogramma dat de werking van de homeopathie definitief moest aantonen. De resultaten zouden bekend worden gemaakt in 1939, maar WO II kwam tussen en de gegevens zijn verdwenen, sommigen zeggen verdonkeremaand. We zouden ze nooit kennen, ware het niet dat een onderzoeker van het eerste uur, de homeopathische arts Fritz Donner, er later over heeft geschreven (o.a. in 1995). Er was naar verluidt geen enkel bewijs van enige werking.

"Het klinkt geleerd, maar het is quatsch"

Dat zegt Marc Van Ranst over "Oscillococcinum", een populair homeopathisch middel tegen "grieptoestanden", maar het had om het even welk ander homeopathisch product kunnen zijn. Het besluit van zijn artikel:

"Ik begrijp niet dat de overheid en de farmaceutische agentschappen deze flessentrekkerij blijven goedkeuren, dat artsen die brol blijven voorschrijven, dat apothekers zulke kwakzalverij blijven verkopen, en dat sommige ziekenfondsen die ongein blijven terugbetalen. Ik begrijp wel dat patiënten erin geloven. Het ziet er allemaal ‘echt’ uit. Maar het is bedriegerij. Stop die zwendel!! (De Morgen, 27jan2023)

Besluit

Tot in het begin van de 20ste eeuw moest homeopathie niet onderdoen voor de reguliere geneeskunde. Geen van beide droeg bij tot het welzijn van de patiënt, en homeopathie had het voordeel dat het, dank zij de extreme verdunning, niemand schaadde. Nadien heeft de reguliere geneeskunde enorme successen geboekt en is ze uitgegroeid tot een efficiënte geneeskunde, terwijl de homeopathie tot op heden niet alleen geen enkel resultaat van werking kan voorleggen, maar ook staande houdt dat ze net zoals wijwater onmogelijk kan worden geëvalueerd volgens de geijkte wetenschappelijke methodes.

Referenties

Singh, Simon & Ernst, Edzard
Bekocht of behandeld? De feiten over alternatieve geneeswijzen, De Arbeiderspers, 2010, ISBN 978 90 295 7313 9
Nienhuys, Jan Willem
Het totale fiasco van de homeopathie