Oorspronkelijk gepubliceerd in 2020

De "Standaard" verdraait het voor u

Inleiding

In het programma "De ideale wereld" van 30 april maakt Geert Hoste een grap over hoe Vlaams Belangers met een mondmasker op elkaar begroeten: met de Hitlergroet, haha!

Jan Huijbrechts, lid van de raad van bestuur van de VRT voor het Vlaams Belang, kan niet aanvaarden dat zijn partij wordt geassocieerd met het nazisme. Hij voelt zich naar eigen zeggen persoonlijk geschoffeerd door de openbare omroep; twee van zijn familieleden zijn tijdens WOII omgekomen in een concentratiekamp. Hij ventileert zijn ongenoegen in een email. Hij vraagt geen excuses, hij vraagt niet om het fragment te schrappen, maar hij hoopt wel op een reactie vanwege de VRT.

Na gezamenlijk overleg oordelen het VRT-management en Woestijnvis dat de grap misplaatst is. De VRT knipt het fragment uit VRT-NU, waardoor het niet meer herbekeken kan worden.

Wedstrijd

Een krantenartikel bestaat meestal slechts uit twee soorten zinnen: zinnen met feiten en zinnen met opinies, meer is het niet. De ene keer krijgen de feiten de overhand, de andere keer de opinies. Weinigen weten dat de krant De Standaard in dit verband al jaar en dag een intern concours organiseert voor haar journalisten. Wie er het best in slaagt om "zinnen met feiten" te dooraderen met insinuaties, zonder dat de doorsnee-lezer zich realiseert dat het opiniezinnen zijn geworden, wordt beloond met een geldprijs. Insinuaties zijn op zich niet zo moeilijk en elke journalist van De Standaard is ermee vertrouwd, maar het ongemoeid laten van de perceptie is wat anders. Dat is kunst. Het is het aspect dat het zwaarst doorweegt in de beoordeling van de inzendingen.

Zegt men, want hoe die beoordeling precies in zijn werk gaat, lijkt niemand te weten. Sommigen zeggen dat het gewoon nattevingerwerk is. Wij konden echter de hand leggen op een intern document met concrete criteria, "toetsstenen" genoemd. Of het document authentiek is of niet, weten we niet. We kunnen alleen melden wat erin staat.

Onderaan het lijstje heeft iemand er met de hand nog oneven aantal aanhalingstekens: min 4! aan toegevoegd.

Op basis van deze criteria zijn wij zelf op zoek gegaan naar de beste drie alinea's in De Standaard uit de periode 1-30 juni 2020. Deze top drie is het product van onze eigen opinie; de redactie van de krant kan niet aansprakelijk worden gesteld.

Leo Hellemans (gedelegeerd bestuurder VRT) over het incident:

"Een lid van de raad van bestuur heeft ons alert gemaakt op het bewuste fragment. Het was beledigend voor hemzelf en zijn partij. VRT heeft autonoom de beslissing genomen om het bewuste fragment te schrappen. Dat is gebeurd in samenspraak tussen het management en het productiehuis, die het fragment allebei misplaatst vonden. Er is geen druk geweest, geen inmenging."

(De "Standaard", 18jun2020)

Derde plaats, met voldoening

De alinea die wij een derde plaats hebben toegekend, moet er oorspronkelijk uitgezien hebben als volgt.

Nadat de raad van bestuur een controversiële passage uit het satirische programma "De ideale wereld" had gesignaleerd, heeft de VRT beslist om de passage te schrappen. Dit is autonoom gebeurd; er was geen sprake van politiek inmenging, aldus de VRT-top in de Mediacommissie van het Vlaams Parlement.

Voilà, dat is 'm. Het zijn twee zinnen, samengesmeed tot een alinea, geschreven door onszelf. Het zijn feitenzinnen uit de eerste categorie: ze komen overeen met de versie van Leo Hellemans in het kader hiernaast.

Hier volgt de (door ons dus met een derde plaats bekroonde) bewerking van De Standaard:

De VRT heeft "autonoom" beslist een controversiële passage uit het satirische programma "De ideale wereld" te schrappen, nadat de raad van bestuur die passage simpelweg had "gesignaleerd". Geen politieke inmenging dus, houdt de VRT-top vol in de Mediacommissie van het Vlaams Parlement.

Een pareltje! Er zijn 4 aanhalingstekens toegevoegd en stuk voor stuk voldoen zij aan het eerste criterium (twijfel/verdenking): de VRT heeft autonoom "autonoom" beslist nadat de raad de passage simpelweg had gesignaleerd "gesignaleerd". Samen goed voor 4 punten.

Maar wat met het woord simpelweg? Het staat niet in de oorspronkelijke alinea; het is toegevoegd ter versterking van de insinuatie dat het probleem helemaal niet gewoonweg is gesignaleerd. Het is ons niet geheel duidelijk of dit denigrerend bedoeld is of insinuerend. Het heeft weinig belang voor u of mij maar het scheelt wel 2 punten. We hebben er uiteindelijk een punt voor afgetrokken, omdat "signaleren" met aanhalingstekens reeds een duidelijk eufemisme is, en simpelweg daar weinig aan toevoegt. Dat brengt de totaalscore op 3, genoeg voor een dikverdiende derde plaats.

Tweede plaats, met onderscheiding

Gedaan met de pareltjes, de tweede plaats is toegekend aan een rasecht juweeltje. Hier is de originele versie waarmee de journalist het heeft moeten doen:

VRT schrapt omstreden passage uit 'De Ideale wereld'

De VRT schrapt een omstreden passage uit 'De Ideale wereld' nadat een lid van de raad er een opmerking had over gemaakt. "Wij hebben niet gevraagd om het te schrappen", aldus VB-voorzitter Tom Van Grieken, "maar wij zijn blij dat de VRT het probleem erkent."

Voor alle duidelijkheid, deze versie is niet perfect; ze is immers opnieuw door onszelf geschreven. Ook dit is een feitenalinea: de VRT schrapt de passage omdat "het huis van vertrouwen" ze ongepast vindt. Tom Van Grieken verklaart dat het Vlaams Belang niet gevraagd heeft om ze te schrappen. (En dat ze wat hem betreft mag teruggezet worden, maar als we zulke dingen ook nog gaan vermelden, wordt de alinea te lang.)

Lees nu het resultaat dat ons zo kon bekoren:

VRT biedt Vlaams Belang excuses aan voor Hitlergroet

Op vraag van Vlaams Belang is een passage uit De ideale wereld geknipt. De VRT bood vervolgens haar excuses aan. "Het belangrijkste is dat de fout is rechtgezet", zegt VB-voorzitter Tom Van Grieken.

Er zijn geen aanhalingstekens toegevoegd; er is gekozen voor een andere weg. (Technisch gezien zijn er zelfs minder aanhalingstekens dan voorheen, maar een 100% objectieve puntentoekenning is niet van deze wereld.)

De journalist begint, zoals het hoort, met de herwerking van de titel: "VRT biedt Vlaams Belang excuses aan". Een feit, zo lijkt het, en dus moeten wij nagaan of dit zo is. De journalist slaagt in dit onderdeel met verve: zowel De Tijd, De Morgen, Het Laatste Nieuws als VRT Nieuws bevestigen dat De Standaard dit meldt. De Standaard zegt dit in een latere editie trouwens ook over zichzelf. De excuses zijn afkomstig van Olivier Goris, programmadirecteur van Eén en Canvas, en hij heeft ze aangeboden aan de raad van bestuur. Als "Oliver Goris" staat voor de VRT en "de raad van bestuur" voor het partijbestuur van het Vlaams Belang, dan klopt de titel als een bus. Vermits daarenboven Leo Hellemans elders zegt dat er helemaal geen excuses zijn aangeboden, menen wij dat de 5 punten voor "twijfel/verdenking (andere)" binnen zijn, zonder discussie.

Vervolgens komen we bij "Op vraag van Vlaams Belang is een passage uit De ideale wereld geknipt". De Tijd kon de originele email van Jan Huijbrechts inkijken en besluit dat hij, naast het feit dat hij niet om excuses vraagt, ook niet vraagt dat de passage wordt geschrapt. We kunnen er echter niet omheen dat hij er misschien aan heeft gedacht. Daarmee komt deze zin in de categorie "twijfel/verdenking (andere)" terecht, wat het totaal brengt op 10. Omdat Tom Van Grieken daarenboven een rechtzetting eist van De Standaard -hij beweert dat niemand ooit heeft gevraagd om het fragment te knippen- doen wij er nog 3 punten bij.

De hand van de meester komt echter volledig tot uiting in de twee laatste zinnen, en meer bepaald de combinatie ervan: De VRT bood vervolgens haar excuses aan. "Het belangrijkste is dat de fout is rechtgezet", zegt VB-voorzitter Tom Van Grieken.

Dit is sterke journalistiek: Van Grieken anticipeert hier naadloos op een nog te schrijven alinea. Terwijl hij het relletje lijkt te willen relativeren, bevestigt hij stoemelings de vorige zin, zijnde de bewering van De Standaard dat de VRT excuses heeft aangeboden aan het Vlaams Belang. Een knap staaltje waar wij helaas moeilijk punten kunnen op plakken, want geen enkele van de opgesomde criteria is van toepassing. Het feit dat Luc Van den Brande (voorzitter van de raad van bestuur) de berichtgeving in De Standaard bestempelt als "volstrekt onjuist en tendentieus", verandert niets aan de totaalscore. De perceptie van volstrekte onjuistheid is ontegensprekelijk een minpunt, maar Luc Van den Brande is er al 74 en wie is hij eigenlijk.

Eerste plaats, gouden medaille

U vraagt zich nu af wie er op de eerste plaats geëindigd is, beste lezer. Wie doet beter dan 13 punten? Helaas, wij konden het niet eens worden met onszelf. Wij lazen zoveel tussen de regels dat het ons wit voor de ogen werd en omdat het moeilijk is om dat witte te scoren, hebben wij de hele krant uitgeroepen tot winnaar, vergeven als zij is van suggesties, insinuaties en verdraaiingen. Proficiat dus aan De "Standaard"! De geldprijs houden wij achter wegens Corona.